24. Jak pomóc osobie z zaburzeniami psychotycznymi?

Pomoc osobie doświadczającej zaburzeń psychotycznych wymaga przede wszystkim zrozumienia, cierpliwości i odpowiedniego podejścia. Kluczowe jest zapewnienie bezpieczeństwa, unikanie konfrontacji z urojeniami, zachęcanie do leczenia oraz budowanie wspierającej relacji opartej na empatii. Warto pamiętać, że psychozy to złożone zaburzenia, a rola bliskich w procesie zdrowienia jest nieoceniona – jednak pomoc musi być świadoma i oparta na aktualnej wiedzy medycznej.

Czym są zaburzenia psychotyczne?

Zaburzenia psychotyczne to grupa schorzeń charakteryzujących się zakłóceniem postrzegania rzeczywistości. Osoba doświadczająca psychozy może:

• Miewać urojenia (utrwalone, błędne przekonania niezgodne z faktami)
• Doświadczać omamów (np. słyszeć głosy lub widzieć rzeczy nieistniejące)
• Wykazywać zaburzenia myślenia (chaotyczna mowa, trudności w logicznym wnioskowaniu)
• Mieć problemy z reakcjami emocjonalnymi i zachowaniem

Do najczęstszych zaburzeń psychotycznych należą schizofrenia, zaburzenia schizoafektywne i psychozy wywołane substancjami psychoaktywnymi.

Jak rozpoznać objawy psychozy?

Wczesne sygnały ostrzegawcze

Obszar	Objawy
Emocje	Nagłe zmiany nastroju, wycofanie emocjonalne
Zachowanie	Trudności w pracy/nauce, zaniedbywanie higieny, dziwaczne zachowania
Myślenie	Problemy z koncentracją, podejrzliwość, wrażenie „zmiany myśli”
Percepcja	Opisywanie nietypowych doznań zmysłowych

Zaawansowane objawy

W pełni rozwinięta psychoza może obejmować:

• Omamy słuchowe (najczęstsze) – słyszenie głosów komentujących lub rozkazujących
• Urojenia prześladowcze – przekonanie o byciu śledzonym lub kontrolowanym
• Zaburzenia mowy – wypowiedzi stają się niespójne lub trudne do zrozumienia
• Zaburzenia ruchowe – od całkowitego bezruchu do pobudzenia

Jak rozmawiać z osobą w psychozie?

Zasady komunikacji

Rozmowa z osobą doświadczającą psychozy wymaga szczególnej wrażliwości:

• Nie kwestionuj jej doświadczeń – nawet jeśli wydają się irracjonalne, dla niej są realne
• Bądź spokojny i cierpliwy – unikaj gwałtownych reakcji
• Utrzymuj prosty język – unikaj metafor i skomplikowanych konstrukcji
• Dawaj jasne komunikaty – jednoznacznie wyrażaj swoje intencje
• Unikaj fizycznej bliskości – jeśli nie jest konieczna, może być odczytana jako zagrożenie

Czego unikać w rozmowie?

• Dyskutowania z treścią urojeń („To niemożliwe, żeby cię śledzili”)
• Ironii, sarkazmu czy żartów, które mogą być źle zrozumiane
• Zmuszania do przyznania, że „to tylko wytwór wyobraźni”
• Przerywania, gdy osoba próbuje opisać swoje doświadczenia

Jak wspierać osobę z zaburzeniami psychotycznymi?

Wsparcie emocjonalne

Osoby z psychozą często czują się przytłoczone i osamotnione. Możesz pomóc poprzez:

• Aktywne słuchanie – okazywanie zainteresowania bez oceniania
• Normalizowanie emocji – „Widzę, że to dla ciebie trudne, rozumiem twój niepokój”
• Docenianie wysiłków – zauważanie nawet małych postępów
• Zapewnianie o swojej obecności – „Jestem tutaj, gdybyś potrzebował rozmowy”

Wsparcie praktyczne

• Pomoc w codziennych zadaniach – nie wyręczaj, ale asystuj w miarę potrzeby
• Zachęcanie do regularności – stałe pory posiłków, snu, aktywności
• Współpraca z terapeutą – za zgodą osoby możesz uczestniczyć w niektórych sesjach
• Monitorowanie leków – dyskretne sprawdzanie, czy są przyjmowane zgodnie z zaleceniami

Kiedy i jak interweniować w kryzysie?

Sytuacje wymagające natychmiastowej pomocy

Niezwłocznej interwencji wymagają sytuacje, gdy osoba:

• Stanowi zagrożenie dla siebie lub innych
• Ma zamiary samobójcze
• Jest zdezorientowana do tego stopnia, że nie dba o podstawowe potrzeby
• Doświadcza silnego lęku lub pobudzenia zagrażającego zdrowiu

Jak wezwać pomoc?

1. Zachowaj spokój – twoje zdenerwowanie może pogorszyć sytuację
2. Jeśli to możliwe, skonsultuj się telefonicznie z psychiatrą lub terapeutą osoby
3. W sytuacjach zagrożenia życia dzwoń pod numer alarmowy
4. W Polsce możesz skorzystać z całodobowej infolinii psychiatrycznej (np. 800 702 222)
5. Przygotuj ważne informacje: jakie leki przyjmuje osoba, czy wcześniej miała podobne epizody

Jak zachęcić do leczenia?

Wiele osób z zaburzeniami psychotycznymi ma ograniczony wgląd w chorobę (tzw. anosognozja). Jak delikatnie sugerować pomoc?

• Rozmawiaj o konkretnych trudnościach – zamiast mówić „jesteś chory”, powiedz „widzę, że ostatnio ciężko ci się skoncentrować”
• Proponuj wizyty kontrolne – „Może wybierzemy się do lekarza, żeby sprawdzić, co powoduje te problemy ze snem?”
• Wykorzystaj momenty poprawy – gdy objawy słabną, osoba może być bardziej otwarta na rozmowę o leczeniu
• Zaoferuj towarzystwo – „Jeśli chcesz, mogę iść z tobą na wizytę”

Jak dbać o siebie jako opiekun?

Wspieranie osoby z zaburzeniami psychicznymi bywa wyczerpujące. Pamiętaj:

• Twoje potrzeby też są ważne – regularnie rób coś tylko dla siebie
• Szukaj wsparcia – grupy wsparcia dla rodzin, terapia dla opiekunów
• Wyznaczaj granice – pomagaj, ale nie kosztem własnego zdrowia
• Edukuj się – im więcej wiesz o chorobie, tym skuteczniejsza będzie twoja pomoc

Gdzie szukać profesjonalnej pomocy w Polsce?

• Poradnie zdrowia psychicznego – bezpłatna pomoc w ramach NFZ
• Oddziały dzienne psychiatryczne – intensywna terapia bez hospitalizacji
• Ośrodki interwencji kryzysowej – pomoc w nagłych sytuacjach
• Stowarzyszenia – np. „Polskie Towarzystwo Psychiatryczne”, „Stowarzyszenie Rodzin i Przyjaciół Osób z Zaburzeniami Psychicznymi”
• Telefony zaufania – np. Antydepresyjny Telefon Zaufania (22 484 88 01)

Mity na temat zaburzeń psychotycznych

Mit	Fakt
Osoby z psychozą są niebezpieczne	W większości przypadków nie stanowią zagrożenia dla innych, częściej same są ofiarami przemocy
Psychoza to wyrok na całe życie	Wiele osób osiąga znaczną poprawę lub całkowitą remisję objawów
Schizofrenia oznacza „rozdwojenie jaźni”	To błędne przekonanie – schizofrenia to zaburzenie przetwarzania rzeczywistości
Leki psychiatryczne uzależniają	Leki przeciwpsychotyczne nie powodują uzależnienia, choć mogą mieć skutki uboczne

Podsumowanie

Pomoc osobie z zaburzeniami psychotycznymi to długotrwały proces wymagający wiedzy, cierpliwości i współpracy z profesjonalistami. Pamiętaj, że twoja rola nie polega na leczeniu, ale na stworzeniu bezpiecznego, wspierającego środowiska, które sprzyja terapii. Najważniejsze to zachować równowagę między pomocą a poszanowaniem autonomii osoby chorej. Wsparcie bliskich często okazuje się kluczowym czynnikiem w procesie zdrowienia, dlatego warto inwestować w edukację na temat zaburzeń psychicznych i dostępnych form pomocy.