4. Czym jest choroba afektywna dwubiegunowa i jak ją zdiagnozować?

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD), nazywana również zaburzeniem dwubiegunowym, to przewlekłe schorzenie psychiczne charakteryzujące się naprzemiennymi epizodami manii lub hipomanii oraz depresji. Diagnoza wymaga szczegółowej oceny psychiatrycznej, uwzględniającej wywiad kliniczny, obserwację objawów oraz wykluczenie innych przyczyn zaburzeń nastroju. Kluczowe znaczenie ma rozpoznanie charakterystycznych wzorców zmian nastroju, które znacząco wpływają na codzienne funkcjonowanie.

Zrozumieć chorobę afektywną dwubiegunową

ChAD to zaburzenie, które wpływa na sposób, w jaki mózg reguluje nastrój, energię i aktywność. Osoby dotknięte tą chorobą doświadczają skrajnych wahań emocjonalnych – od stanów nadmiernego pobudzenia (mania/hipomania) po głębokie przygnębienie (depresja). Te cykle mogą trwać tygodnie, miesiące, a nawet dłużej, znacząco wpływając na życie osobiste i zawodowe.

Podstawowe typy choroby dwubiegunowej

• Typ I – charakteryzuje się pełnoobjawowymi epizodami maniakalnymi trwającymi co najmniej 7 dni oraz epizodami depresyjnymi
• Typ II – dominują epizody depresyjne i hipomaniakalne (łagodniejsza forma manii)
• Cyklotymia – łagodniejsza forma zaburzenia z mniej nasilonymi wahaniami nastroju

Objawy choroby afektywnej dwubiegunowej

Epizod maniakalny

Mania to stan znacznie podwyższonego lub drażliwego nastroju, który utrzymuje się przez co najmniej tydzień. Charakterystyczne objawy to:

Objaw	Opis
Nadmierna euforia	Przesadne poczucie szczęścia lub drażliwość
Zmniejszona potrzeba snu	Wystarczają 3 godziny snu, by czuć się wypoczętym
Gonitwa myśli	Szybkie przeskakiwanie między tematami w rozmowie
Ryzykowne zachowania	Nieprzemyślane decyzje finansowe, nadużywanie substancji

Epizod depresyjny

Depresja w ChAD przypomina typową depresję jednobiegunową, ale często jest bardziej nasilona. Objawy obejmują:

• Uporczywe uczucie smutku lub pustki
• Utrata zainteresowania czynnościami, które wcześniej sprawiały przyjemność
• Znaczne zmiany apetytu i masy ciała
• Problemy z koncentracją i podejmowaniem decyzji
• Myśli samobójcze

Proces diagnozy choroby dwubiegunowej

Rozpoznanie ChAD może być wyzwaniem, zwłaszcza że wiele objawów nakłada się z innymi zaburzeniami psychicznymi. Średnio od wystąpienia pierwszych objawów do postawienia prawidłowej diagnozy mija 5-10 lat.

Kroki diagnostyczne

1. Szczegółowy wywiad kliniczny – psychiatra zbiera informacje o obecnych i przeszłych objawach, historii rodzinnej, przebiegu choroby
2. Kryteria diagnostyczne – według klasyfikacji ICD-10 lub DSM-5
3. Badanie stanu psychicznego – ocena nastroju, myślenia, zachowania
4. Wykluczenie innych przyczyn – badania laboratoryjne, obrazowe, konsultacje specjalistyczne
5. Monitorowanie nastroju – często zaleca się prowadzenie dziennika nastroju przez kilka tygodni

Narzędzia pomocne w diagnozie

Specjaliści mogą wykorzystywać standaryzowane kwestionariusze, takie jak:

• MDQ (Mood Disorder Questionnaire)
• HCL-32 (Hypomania Checklist)
• Skala depresji Becka
• Skala Younga do oceny manii

Diagnoza różnicowa – co może przypominać ChAD?

Wiele schorzeń może dawać podobne objawy, dlatego tak ważne jest dokładne różnicowanie:

Schorzenie	Różnice w stosunku do ChAD
Depresja jednobiegunowa	Brak epizodów manii/hipomanii
Zaburzenia lękowe	Dominują lęk i niepokój, nie ma typowych wahań nastroju
ADHD	Objawy obecne od dzieciństwa, brak cykliczności
Schizofrenia	Objawy psychotyczne dominują nawet poza epizodami

Dlaczego wczesna diagnoza jest tak ważna?

Szybkie rozpoznanie ChAD pozwala na:

• Wdrożenie odpowiedniego leczenia farmakologicznego
• Zmniejszenie ryzyka powikłań (problemy zawodowe, finansowe, relacyjne)
• Ograniczenie liczby epizodów i ich nasilenia
• Poprawę jakości życia pacjenta i jego bliskich
• Zmniejszenie ryzyka samobójstwa (15-20% nieleczonych pacjentów podejmuje próby samobójcze)

Rola rodziny w procesie diagnozy

Bliscy często jako pierwsi zauważają niepokojące zmiany w zachowaniu. Ich obserwacje mogą być nieocenione dla specjalisty, ponieważ osoba w epizodzie maniakalnym może nie mieć krytycyzmu wobec swojego stanu. Warto zachęcać rodzinę do:

• Dokumentowania zmian nastroju i zachowania
• Towarzyszenia na wizytach lekarskich (za zgodą pacjenta)
• Uczestnictwa w psychoedukacji na temat choroby

Gdzie szukać pomocy?

Jeśli podejrzewasz u siebie lub bliskiej osoby chorobę afektywną dwubiegunową:

1. Umów się na konsultację do psychiatry (nie jest potrzebne skierowanie)
2. Skorzystaj z poradni zdrowia psychicznego
3. W nagłych przypadkach (myśli samobójcze, zagrożenie życia) zgłoś się na izbę przyjęć szpitala psychiatrycznego
4. Poszukaj wsparcia w organizacjach pacjenckich (np. Fundacja eFkropka)

Pamiętaj, że choroba afektywna dwubiegunowa to schorzenie, z którym można prowadzić satysfakcjonujące życie przy odpowiednim leczeniu i wsparciu. Kluczem jest właściwa diagnoza i kompleksowe podejście terapeutyczne.