55. Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (SFBT) w psychiatrii

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (SFBT – Solution-Focused Brief Therapy) to podejście terapeutyczne, które zamiast skupiać się na analizie problemów, koncentruje się na poszukiwaniu rozwiązań i zasobów klienta. W psychiatrii SFBT jest stosowana jako krótkoterminowa metoda wspierająca pacjentów w radzeniu sobie z trudnościami emocjonalnymi, zaburzeniami nastroju czy lękowymi, poprzez wzmacnianie ich mocnych stron i budowanie realistycznych strategii zmiany. Jej skuteczność potwierdzają liczne badania, szczególnie w kontekście interwencji kryzysowych i wsparcia w łagodniejszych zaburzeniach psychicznych.

Czym jest terapia skoncentrowana na rozwiązaniach?

SFBT wywodzi się z terapii systemowej i została opracowana w latach 80. XX wieku przez Steve’a de Shazera i Insoo Kim Berg. Jej filozofia opiera się na założeniu, że klienci posiadają niezbędne zasoby, aby poradzić sobie z trudnościami – zadaniem terapeuty jest jedynie pomóc im te zasoby odkryć i wykorzystać. W przeciwieństwie do tradycyjnych metod, SFBT nie wymaga dogłębnej analizy przeszłości ani patogenezy problemu.

Kluczowe założenia SFBT:

• Skupienie na rozwiązaniach, nie na problemach – terapia koncentruje się na tym, co chce osiągnąć klient, a nie na przyczynach jego trudności.
• Krótkoterminowość – SFBT zwykle trwa od kilku do kilkunastu sesji.
• Wiara w kompetencje klienta – terapeuta zakłada, że pacjent ma zasoby potrzebne do zmiany.
• Orientacja na przyszłość – mniejszy nacisk na przeszłość, większy na cele i możliwości.

Jak działa SFBT w psychiatrii?

W psychiatrii terapia skoncentrowana na rozwiązaniach jest stosowana jako uzupełnienie farmakoterapii lub innych form leczenia. Sprawdza się szczególnie w przypadkach:

• łagodnych zaburzeń depresyjnych i lękowych,
• kryzysów psychicznych,
• zaburzeń adaptacyjnych,
• pracy nad motywacją do zmiany w zaburzeniach osobowości.

Przykładowe techniki stosowane w SFBT:

Technika	Opis
Pytanie o cud	„Gdyby dziś w nocy zdarzył się cud i twój problem zniknął, jak byś to zauważył?” – pomaga zdefiniować cele.
Skalowanie	Pacjent ocenia swój problem w skali 1-10, co ułatwia monitorowanie postępów.
Poszukiwanie wyjątków	Terapeuta pyta o momenty, gdy problem był mniejszy – aby znaleźć skuteczne strategie.
Komplementowanie	Wzmacnianie mocnych stron i dotychczasowych osiągnięć pacjenta.

Kiedy SFBT jest najbardziej skuteczna?

Badania wskazują, że terapia skoncentrowana na rozwiązaniach przynosi najlepsze efekty w następujących obszarach:

• Depresja łagodna i umiarkowana – pomaga w budowaniu nadziei i małych kroków ku poprawie nastroju.
• Zaburzenia lękowe – uczy radzenia sobie z objawami poprzez skupienie na zasobach.
• Problemy adaptacyjne – wspiera w odnajdywaniu się w nowych sytuacjach (np. po utracie pracy).
• Praca z młodzieżą – ze względu na przyszłościowe i nieoceniające podejście.

Ograniczenia SFBT

Choć SFBT jest użytecznym narzędziem, nie sprawdzi się we wszystkich przypadkach. Jej skuteczność może być ograniczona w:

• ciężkich zaburzeniach psychotycznych,
• głębokich zaburzeniach osobowości wymagających długoterminowej terapii,
• sytuacjach, gdzie konieczna jest dogłębna analiza traumy.

SFBT a inne podejścia terapeutyczne

W przeciwieństwie do terapii psychodynamicznej, SFBT nie skupia się na przeszłości i nieświadomych konfliktach. Różni się też od klasycznej terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), która często koncentruje się na restrukturyzacji negatywnych myśli. SFBT jest bardziej przyszłościowa i mniej „techniczna” – opiera się na dialogu i współpracy z pacjentem.

Integracja z innymi metodami

W praktyce psychiatrycznej SFBT często łączy się z:

• CBT – aby wzmocnić pracę nad zmianą zachowań,
• terapią motywującą – szczególnie w zaburzeniach związanych z nałogami,
• podejściem systemowym – gdy problem dotyczy relacji rodzinnych.

Podsumowanie: Dlaczego SFBT jest wartościowa w psychiatrii?

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach oferuje świeże spojrzenie na pracę z pacjentem – zamiast utkwić w analizie problemów, pomaga mu znaleźć praktyczne wyjście z trudnej sytuacji. Dzięki krótkoterminowemu charakterowi i elastyczności może być stosowana zarówno jako samodzielna metoda, jak i uzupełnienie innych form leczenia. Jej siła leży w prostocie, optymizmie i przekonaniu, że każdy człowiek – nawet w kryzysie – ma w sobie potencjał do zmiany.