Typowa sesja terapii poznawczo-behawioralnej (CBT) to uporządkowany proces, który zwykle trwa 50-60 minut i składa się z kilku kluczowych elementów: sprawdzenia samopoczucia pacjenta, omówienia pracy domowej, pracy nad konkretnym problemem przy użyciu technik CBT oraz podsumowania i ustalenia nowych zadań. Choć struktura może się nieco różnić w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta i etapu terapii, większość sesji zachowuje podobny schemat, który pomaga w systematycznej pracy nad zmianą nieadaptacyjnych wzorców myślenia i zachowania.
Struktura sesji terapii poznawczo-behawioralnej
Terapia CBT charakteryzuje się wyraźną strukturą, która pomaga zarówno terapeucie, jak i pacjentowi efektywnie wykorzystać czas sesji. Poniżej przedstawiam typowy przebieg spotkania:
1. Sprawdzenie nastroju i samopoczucia (5-10 minut)
Każda sesja zaczyna się od krótkiej rozmowy o aktualnym stanie emocjonalnym pacjenta. Terapeuta może zapytać:
- Jak się czujesz od ostatniej sesji?
- Czy zauważyłeś jakieś zmiany w swoim samopoczuciu?
- Czy wydarzyło się coś istotnego od naszego ostatniego spotkania?
Ta część służy nie tylko ocenie postępów, ale też pomaga w ustaleniu priorytetów na obecną sesję. Pacjent może na przykład zgłosić nowy problem, który wymaga natychmiastowej uwagi.
2. Omówienie pracy domowej (10-15 minut)
Praca domowa to kluczowy element CBT. W tej części sesji terapeuta i pacjent wspólnie analizują:
- Co udało się zrealizować z zadań między sesjami?
- Jakie były trudności w wykonaniu ćwiczeń?
- Czy pacjent zauważył jakieś ciekawe wzorce w swoich myślach lub zachowaniach?
Przykładowe zadania domowe to prowadzenie dziennika myśli, eksperymenty behawioralne czy praktykowanie nowych umiejętności w codziennych sytuacjach.
3. Główna część terapeutyczna (20-30 minut)
To serce każdej sesji, gdzie pracuje się nad konkretnym problemem. W zależności od etapu terapii może to obejmować:
| Technika | Opis |
|---|---|
| Restrukturyzacja poznawcza | Identyfikacja i kwestionowanie nieadaptacyjnych myśli |
| Ekspozycja | Stopniowe konfrontowanie się z sytuacjami wywołującymi lęk |
| Rozwiązywanie problemów | Systematyczne podejście do trudnych sytuacji życiowych |
| Trening umiejętności | Nauka konkretnych strategii radzenia sobie |
4. Podsumowanie i ustalenie pracy domowej (5-10 minut)
Pod koniec sesji terapeuta podsumowuje najważniejsze punkty i ustala z pacjentem nowe zadania do wykonania przed następnym spotkaniem. Ważne, aby pacjent zrozumiał:
- Jakie są kluczowe wnioski z dzisiejszej sesji?
- Jakie konkretne ćwiczenia ma wykonać w domu?
- Jak nowe umiejętności może zastosować w codziennym życiu?
Kluczowe techniki stosowane podczas sesji CBT
Terapeuci CBT dysponują szerokim wachlarzem technik, które dobierają indywidualnie do potrzeb pacjenta. Oto niektóre z najczęściej stosowanych:
Dziennik myśli
Pacjent uczy się identyfikować automatyczne myśli i analizować ich wpływ na emocje i zachowanie. Przykładowy schemat dziennika:
- Sytuacja (co się wydarzyło?)
- Emocje (co czułem?)
- Automatyczne myśli (co przemknęło mi przez głowę?)
- Dowody za i przeciw tej myśli
- Alternatywne, bardziej realistyczne myśli
Eksperymenty behawioralne
Pacjent testuje w praktyce swoje przekonania, np. osoba z lękiem społecznym może sprawdzić, czy rzeczywiście ludzie negatywnie ją oceniają, gdy popełni drobny błąd podczas wystąpienia.
Technika „strzałki w dół”
Polega na zadawaniu serii pytań „co by to znaczyło, gdyby to była prawda?”, aby dotrzeć do podstawowych przekonań. Na przykład:
- „Jeśli nie dostanę tej pracy, to znaczy, że jestem niekompetentny”
- „A jeśli jestem niekompetentny, to znaczy, że nigdy nie odniosę sukcesu”
- „A jeśli nigdy nie odniosę sukcesu, to będę nieszczęśliwy”
Jak wygląda pierwsza sesja CBT?
Pierwsze spotkanie różni się nieco od typowych sesji terapeutycznych. Jego główne cele to:
- Zbudowanie relacji terapeutycznej
- Przeprowadzenie szczegółowego wywiadu
- Ustalenie problemów i celów terapii
- Wyjaśnienie zasad terapii i wzajemnych oczekiwań
Terapeuta może użyć kwestionariuszy lub skal do oceny nasilenia objawów. Ważne jest też wyjaśnienie pacjentowi, na czym polega model poznawczo-behawioralny i jak rozumieć jego problemy przez ten pryzmat.
Rola terapeuty i pacjenta w CBT
Terapia poznawczo-behawioralna to proces współpracy, gdzie obie strony mają aktywną rolę:
Zadania terapeuty:
- Słuchanie i zadawanie pytań pomocniczych
- Dostarczanie psychoedukacji
- Proponowanie konkretnych technik i ćwiczeń
- Monitorowanie postępów
Zadania pacjenta:
- Aktywne uczestnictwo w sesjach
- Wykonywanie zadań domowych
- Otwartość na eksperymentowanie z nowymi zachowaniami
- Informowanie o trudnościach i wątpliwościach
Czym różni się CBT od innych form terapii?
Terapia poznawczo-behawioralna wyróżnia się kilkoma charakterystycznymi cechami:
| Aspekt | CBT | Inne terapie |
|---|---|---|
| Struktura | Bardzo ustrukturyzowane sesje | Często bardziej płynne |
| Czas trwania | Krótkoterminowa (zwykle 8-20 sesji) | Często długoterminowa |
| Skupienie | Na teraźniejszości i konkretnych problemach | Częściej na przeszłości i ogólnych wzorcach |
| Praca domowa | Kluczowy element | Rzadziej stosowana |
Jak przygotować się do sesji CBT?
Aby maksymalnie wykorzystać czas terapii, warto:
- Zanotować ważne wydarzenia i przemyślenia między sesjami
- Przygotować listę tematów, które chcesz poruszyć
- Przypomnieć sobie pracę domową i swoje obserwacje
- Przygotować się mentalnie na aktywne uczestnictwo
- Zabrać notatnik do zapisywania ważnych punktów
Częste pytania o sesje CBT
Czy mogę przerwać terapię, jeśli poczuję się lepiej?
Tak, CBT jest terapią celową – gdy cele są osiągnięte, terapia może się zakończyć. Warto jednak omówić to z terapeutą, aby upewnić się, że nie są potrzebne sesje utrwalające.
Co jeśli nie wykonam pracy domowej?
To częste zjawisko i ważna informacja dla terapii. Terapeuta pomoże zrozumieć, co stanowiło trudność i jak można to zmienić.
Jak często odbywają się sesje?
Standardowo raz w tygodniu, ale w niektórych przypadkach (np. intensywnej terapii) mogą być częstsze, a w późniejszych etapach – rzadsze.
Podsumowanie
Typowa sesja terapii poznawczo-behawioralnej to dobrze zorganizowany proces, który łączy analizę doświadczeń pacjenta z nauką konkretnych umiejętności radzenia sobie. Dzięki swojej strukturze i praktycznemu podejściu CBT pozwala w stosunkowo krótkim czasie wprowadzić znaczące zmiany w myśleniu i zachowaniu. Kluczem do sukcesu jest jednak aktywne zaangażowanie pacjenta zarówno podczas sesji, jak i w pracy między spotkaniami.
Related Articles:
Marek Zyskowski jest absolwentem psychologii z pasją do zgłębiania ludzkiego umysłu i zachowań. Na swoim blogu dzieli się wiedzą z zakresu psychologii i psychiatrii, oferując czytelnikom wnikliwe artykuły oparte na najnowszych badaniach oraz praktycznym doświadczeniu. Jego celem jest popularyzowanie wiedzy psychologicznej w przystępny sposób, który pomoże zrozumieć skomplikowane mechanizmy rządzące ludzkimi emocjami, relacjami oraz zdrowiem psychicznym.